Bezsenność wtórna
Bezsenność wtórna może być rozpoznawana wtedy, gdy wystąpienie zaburzeń snu jest powikłaniem innych schorzeń somatycznych lub psychicznych bądź też przyjmowania określonych leków i substancji psychoaktywnych.
Do najczęstszych przyczyn bezsenności wtórnej należą:
- Chronobiologiczne zaburzenia snu: Zespół opóźnionej fazy snu (Delayed Sleep Phase Syndrome – DSPS); Zespół przyśpieszonej fazy snu (Advanced Sleep Phase Syndrome – ASPS); Nieregularny rytm sen-czuwanie; Zespół nietolerancji pracy zmianowej (Shift Work Sleep Disorder – SWSD); Zespół nagłej zmiany strefy czasowej (Jet Lag Syndrome)
- Inne pierwotne zaburzenia snu: Zespół bezdechy nocnego; Zespół niespokojnych nóg; Parasomie (somnambulizm, lęki nocne, upojenie przysenne, jaktacje, mówienie przez sen, nocne kurcze mięśni kończyn, koszmary nocne, porażenie przysenne, zaburzenia zachowania snu REM, bruksizm)
- Zaburzenia afektywne: depresja jest najczęstszą przyczyną bezsenności wtórnej, de facto około 50% epizodów depresyjnych przebiega z objawami bezsenności; co ważne – objawy bezsenności ustępują stosunkowo wolno pomimo prowadzenia skutecznego leczenia i uzyskania stabilizacji nastroju; należą one do najbardziej dotkliwych dla pacjenta objawów depresji, są też poważnym czynnikiem ryzyka nawrotu depresji; w przebiegu epizodu maniakalnego i hipomaniakalnego prawie zawsze jednym z bazowych objawów jest bezsenność (zazwyczaj bardzo nasilona)
- Zaburzenia lękowe: szczególnie często bezsenność występuje w przebiegu zaburzeń neurastenicznych (zwłaszcza zespołu wzmożonej drażliwości), zaburzeń lękowych uogólnionych, mieszanych zaburzeń lękowych i depresyjnych oraz zaburzeń kompulsywnych
- Zaburzenia adaptacyjne i związane z stresem: bezsenność jest wyrazem znacząco wzmożonego napięcia emocjonalnego i przeciążenia środowiskowego
- Zespoły otępienne: znacząco nasilająca się bezsenność i towarzyszący temu niepokój mogą być jednym z wczesnych objawów Zespołu Otępiennego Alzhaimera; bezsenność jest też częstym objawem organicznych zaburzeń nastroju
- Przewlekłe zespoły bólowe: najczęstsza somatyczna przyczyna wystąpienia bezsenności wtórej, ból prawie zawsze pogarsza lub wręcz uniemożliwia sen, jednocześnie długoterminowa bezsenność znacząco pogarsza stan somatyczny pacjenta i zwiększa jego wrażliwość na bodźce bólowe
- Choroby układu oddechowego: astma, POHP, inne choroby płuc
- Choroby reumatologiczne: zapalenie stawów i szczególnie często fibromialgia (głównie ze względu na nasilone objawy bólowe i towarzyszący im znaczący dyskomfort psychiczny)
- Choroby naczyniowe: zastoinowa niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze
- Choroby endokrynologiczne; szczególnie często w nadczynności tarczycy, Chorobie Cushinga
- Choroby nowotworowe: w oczywisty sposób związane jest zarówna z silnie wzmożonym dystresem, często towarzyszącymi objawami bólowymi, skutki ubocznymi leków onkologicznych
- Choroby neurologiczne: Zespół Parkinsona, stwardnienie rozsiane
- Psychozy schizofreniczne
Bezsenność wtórna może być również związana z przyjmowaniem niektórych leków (np. antydepresantów z grupy SSRI, beta-blokerów, steroidów) oraz niektórych substancji psychoaktywnych (np. alkoholu, amfetaminy, kokainy, mefedronu oraz innych psychostymulantów).
Nadużywanie powszechnie dostępnych środków spożywczych i parafarmaceutyków zawierających kofeinę, teinę, pseudoefedrynę lub inne substancje pobudzające może być również przyczyną wystąpienia bezsenności wtórnej. Osoby spożywające (zwłaszcza w godzinach popołudniowych lub wieczornych) duże ilości kawy lub tak zwanych energetyków mogą mieć narastające problemy z zasypianiem i utrzymanie prawidłowego snu.