Wybór metody terapii zaburzeń lękowych i fobijnych wynika z postawionej wcześniej diagnozy – charakterem objawowym, skalą nasilenia i  domniemaną etiologią lęku i fobii.

Należy pamiętać jednak, że za każdym razem decyzja co do wyboru metody leczenia podejmowana jest indywidualnie przez konsultującego lekarza psychiatrę z uwzględnieniem sugestii pacjenta.

Leki przeciwlękowe modyfikują pracę układu nerwowego – wpływają na biologiczne funkcje organizmu. Kluczowym aspektem w procesie leczenia lekami przeciwlękowymi jest ich stymulujący i stabilizujący  wpływ na układy neuroprzekaźników w mózgu (serotoniny, noradrenaliny, GABA i dopaminy).

Należy jednak pamiętać, iż aczkolwiek wystąpienie objawów lękowych może być związane z osobniczymi (biologicznie uwarunkowanymi) predyspozycjami pacjenta to kluczowe są tutaj szeroko rozumiane wpływy środowiskowe. Lęk prawie zawsze skorelowany z jakimś dysfunkcjonalnymi doświadczeniami relacyjnymi – przeżytymi w przeszłości lub teraźniejszymi.  

Leczenie zaburzeń lękowych zawsze zakłada więc konieczność prowadzenia leczenia skojarzonego – psychoterapii i farmakoterapii. Często samej psychoterapii, nigdy zaś tylko farmakoterapii.

Przy czym to właśnie różne formy psychoterapii są leczeniem bazowym a farmakoterapia jest leczeniem wspomagającym.

Do leków przeciwlękowych należą:

• Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny czyli SSRI – antydepresanty z wyraźną jednak komponentą przeciwlękową. Wybór określonego preparatu zależy od obrazy klinicznego pacjenta – niezbędnym jest ocena skali nasilenia niepokoju psychoruchowego (SSRI mogą go nasilać)

SSRI są lekiem z wyboru w zespole lęku napadowego, agorafobii z napadami paniki oraz niektórych postaciach fobii społecznej

SSRI mają stosunkowo niewiele skutków ubocznych (najbardziej dotkliwym są dysfunkcje seksualne) oraz równie mało przeciwskazań klinicznych do ich stosowania

Do SSRI należą do: fluoksetyna, citalopram, escitalopram, paroksetyna, sertralina, fluwoksamina

• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i adrenaliny (SNRI) – bardzo efektywne klinicznie, działające zarówno przeciwdepresyjnie, aktywizująco jak i przeciwlękowo, pewną trudnością jest samo wprowadzenie (czasami pacjenci skarżą się wzmożony niepokój), stosowane jedynie wtedy gdy objawy lękowe współistnieją z wyraźnie obniżonym nastrojem i zahamowaniem psychoruchowym.

Do SSNRI należą: wenlafaksyna, milnacipram, duloksetyna

• Leki przeciwdepresyjne o innym (zróżnicowanym) działaniu –  niejednorodna grupa substancji o działaniu przeciwdepresyjnym , przeciwlękowym, uspokajającym i czasami nasennym, o małej toksyczności i niewielu przeciwwskazaniach klinicznych. Szczególnie efektywne kliniczne w zaburzeniach lekowych uogólnionych oraz wtedy gdy współistnieją zaburzenia lękowe i zaburzeniami snu.

Należą do nich: mianseryna, mirtazapina, trazodon, bupropion, tianeptyna, moklobemid, agomelatyna

• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne – obecnie nieco rzadko stosowano w zaburzeniach nerwicowych, jedynie klomipramina jest lekiem z wyboru w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych i niektórych postaciach fobii specyficznych o ciężkim przebiegu. Stosując leki trójpierścieniowe musimy uwzględnić fakt, iż mają one więcej niż SSRI skutków ubocznych (najczęstsze to suchość w ustach, senność, zaparcia, zaburzenia widzenia).

W przebiegu leczenia tymi preparatami musimy uwzględnić również istotne przeciwskazania  kliniczne: zaburzenia rytmu serca, przerost gruczołu krokowego, jaskrę.        

• Buspiron – lek przeciwlękowy o nietypowym działaniu (agonista receptorów serotoninergicznych), efektywny w leczeniu zaburzeń lękowych uogólnionych oraz w niektórych postaciach neurastenii i fobii społecznej; bezpieczny klinicznie, mało skutków ubocznych
• Pregabalina – lek przeciwlękowy o nietypowym działaniu (ośrodkowo działający analog GABA), wyraźne działanie przeciwlękowe i uspokajające (szybkie działanie), efektywny w leczeniu zaburzeń lękowych uogólnionych, fobii społecznej oraz bólach neuropatycznych; bezpieczny klinicznie, wskazany jednak stały nadzór nad dawkowaniem leku ze względu na wzmożone (nieznacznie, tylko przy stosowaniu dużych dawek leku) ryzyko zależności                                                                                     
• Neuroleptyki (klasyczne i atypowe) –  stosunkowa rzadko włączane w przebiegu leczenia  zaburzeń lękowych, choć znane jest ich działanie przeciwlękowe, uspokajające i tłumiące. Ich zastosowanie może być rozważane w sytuacji bardzo znaczącego nasilenia objawów lękowych przy jednoczesnym braku poprawy stanu psychicznego pomimo prowadzanego leczenia.

Najczęściej stosowane neuroleptyki w leczeniu zaburzeń lękowych: sulpiryd, kwetiapina, chloropromazyna

• Benzodiazepiny mogą być stosowane w leczeniu zaburzeń lękowych jedynie doraźnie lub krótkoterminowo – pożądane jest ich wyraźne działanie przeciwlękowe, uspokajające i nasenne. Czynnikiem ograniczającym dłuższe stosowanie tych leków jest znaczące ryzyko uzależnienia benzodiazepinowego – tym samym błędem jest próba leczenia lęku tylko tymi preparatami.
• Inne leki o działaniu przeciwlękowym – całe spektrum leków o zróżnicowanym mechanizmie działania i ograniczonych zastosowaniach klinicznych
• Beta-adrenolityki: łagodzą somatyczne objawy lęku (czerwienie się, pocenie, drżenie rąk), mogą być istotnym wsparciem w leczeniu fobii społecznej i zaburzeń lękowych uogólnionych
• Hydroksyzyna: wyraźny wpływ przeciwlękowy skorelowany jednak z nadmiernie tłumiącym i nasennym działaniem preparatu
• Leki ziołowe o działaniu przeciwlękowym i uspokajającym: preparaty o zróżnicowanym działaniu zawierające wyciągi substancji naturalnych: waleriana, melisa lekarska, dziurawiec zwyczajny, kozłek lekarski,      

Wybór leku przeciwlękowego należy do lekarza psychiatry – musi on uwzględniać jego wpływ na różne aspekty stanu psychicznego pacjenta: nasilenie lęku, poziom niepokoju, obecność napadów paniki, obecność i skalę nasilenia objawów fobijnych, jakość  snu, drażliwość, impulsywność i cały szereg innych. Wskazana jest też ocena ryzyka wystąpienia niepokoju psychoruchowego – należy pamiętać o szybszym efekcie pro-napędowym w stosunku do ustąpienia lęku i poprawy nastroju w mechanizmie działania niektórych z leków (np. SSRI czy SNRI).

Niezbędne jest też ocenienie prawdopodobieństwa wystąpienia objawów niepożądanych oraz ewentualnych przeciwskazań klinicznych. Wybór leku musi być czasami poprzedzony konsultacją internistyczną – celem oceny możliwości wdrożenia takowego leczenia w sytuacji występowania u pacjenta chorób przewlekłych (np. nadciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca, jaskry, przerostu gruczołu krokowego, epilepsji i szeregu innych)

W sytuacji wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów zdrowotnych w przebiegu leczenia lekami przeciwlękowymi należy bezwzględnie skontaktować się z lekarzem prowadzącym !  

Leczenie farmakologiczne w terapii zaburzeń lękowych i fobijnych prowadzone jest aż do uzyskania poprawy stanu psychicznego, zazwyczaj jednak na charakter krótkoterminowy lub średniookresowy. W uzasadnionych klinicznie okolicznościach może być prowadzone później leczenie podtrzymujące.

W zasadzie zawsze konieczne jest podjęcie leczenia skojarzonego – leczeniem  bazowym zaburzeń lękowych i fobijnych jest zawsze psychoterapia (poznawczo-behawioralna lub psychodynamiczna). 

Nie należy samodzielnie i bez uzgodnienia z lekarzem prowadzącym odstawiać leków przeciwlękowych ! 

W przebiegu leczenia bezwzględnie zakazane jest spożywanie alkoholu ani przyjmowanie jakichkolwiek innych środków psychoaktywnych !