Zaburzenia fobijne: fobie specyficzne i klaustrofobia należą do zaburzeń psychicznych, których dominującym  objawem jest lęk ujawniający się w sytuacji ekspozycji na konkretny bodziec (środowiskowy czynnik lękotwórczy). Poziom intensywności samego lęku jest zróżnicowany – od stale utrzymującego się umiarkowanego niepokoju (lęk antycypujący potencjalne zagrożenie) aż do napadów dezorganizującej paniki w sytuacji ekspozycji na bodziec lękotwórczy.

Kontekst wystąpienia objawów lękowych w  fobii jest zawsze związany z ekspozycją (rzeczywistą lub domniemaną)na konkretne, lękotwórcze bodźce sytuacyjne.

Rozumienie psychodynamiczne etiologii fobii specyficznych i klaustrofobii zakłada, iż doświadczany przez pacjenta lęk jest wyrazem nieuświadomionego, uwewnętrznionego konfliktu intrapsychicznego. Obiekt lękotwórczy ma wobec tego jedynie znaczenie symboliczne (następuje tzw. przemieszczenie konfliktu), tak też należy rozumieć kontekst ujawniania się fobii specyficznej.

Z kolei w  fobiach specyficznych niektóre z bodźców lękotwórczych miały pierwotnie charakter w pełni adaptacyjny (np. lęk przed pająkami, wężami, burzą, itd.), jednak w obecnych warunkach cywilizacyjnych mogą dezorganizować (gdy są nadmiernie nasilone) funkcjonowanie pacjenta.

Fobie specyficzne

Obraz kliniczny

Objawy bazowe: intensywnie doświadczany lęk sytuacji ekspozycji na konkretny bodziec, inne sytuacje nie wywołują lęku, stosunkowo rzadko jest obserwowana generalizacja lęku; czasami lęk antycypujący, rzadziej stale odczuwane napięcie emocjonalne. Nasilenie objawów jest zazwyczaj znaczne, czasami towarzyszą mu irracjonalne wyjaśnienia na temat przyczyn domniemanego zagrożenia.

Objawy towarzyszące; zamartwianie się, uporczywe wracanie do sytuacji budzących lęk, nadmierna czujność, myśli natrętne, nerwowość, drażliwość, niemożność zrelaksowania się.

Typy fobii specyficznych / ich najczęstsze rodzaje :

• Fobia zwierząt

Ofidiofobia – lęk przed wężami

Arachnofobia – lęk przed pająkami

Insektofobia (entomofobia) – lęk przed owadami

Apiofobia – lęk przed pszczołami

Ornitofobia – lęk przed ptakami

Kynofobia – lęk przed psami

Ailurofobia – lęk przed kotami

Rodentofobia – lęk przed gryzoniami

• Fobie związane z ekspozycją na zjawiska naturalne

Nykofobia – lęk przed ciemnością

Akrofobia – lęk przed przebywaniem na wysokości

Brontofobia – lęk przed burzą (piorunami)

Hydrofobia – lęk przed wodą

Ankraofobia – lęk przed wiatrem (wichurą)

Homichlofobia – lęk przed mgła

• Fobie związane z funkcjami biologicznymi organizmu

Hematofobia – lęk przed krwią i zranieniem

Tokofobia – lęk przed ciążą i porodem

Fagofobia – lęk przed przełykaniem

Emetofobia – lęk przed wymiotowaniem

Mizofobia – lęk przed zabrudzeniami

Bakcylofobia – lęk przed zarazkami

Paruroza – lęk (niemożność) oddawania moczu poza domem

• Fobie sytuacyjne

Awiatofobia – lęk przed lataniem samolotem

Gefirofobia – lęk przed przebywaniem na moście

Ablutofobia – lęk przed kąpielą i myciem

Fonofobia – lęk przed hałasem, głośnymi dźwiękami

Ajchmofobia – lęk przed ostrymi przedmiotami, połączony z unikaniem kontaktu z nimi i ich chowaniem

Kontekst etiologiczny

Lęk ujawnia się w określonym kontekście środowiskowym, pierwotnie (ewolucyjnie) był on zazwyczaj adaptacyjny, u pacjentów z fobiami specyficznymi jest nadmiernie nasilony i przez to dezorganizujący funkcjonowanie życiowe.

Psychodynamiczne rozumienie fobii specyficznej jako objawowego wyraz intensyfikującego się konfliktu wewnątrzpsychicznego (id / superego), który zostaje przemieszczony i symbolicznie umiejscowiony w lękotwórczym obiekcie.

Leczenie

Psychoterapia kognitywno-behawioralna: techniki ekspozycyjne, relaksacja, systematyczna desensytyzacja, remodelling kognitywny  

W sytuacji znaczącego nasilenia objawów: leki przeciwlękowe (z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, klomipramina), w sytuacji wystąpienia intensywnego lęku należy włączyć doraźnie benzodiazepiny.

Klaustrofobia

Obraz kliniczny

Intensywnie doświadczany lęk w następujących sytuacjach: przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach, poczucia ograniczenia swobody przemieszczania się (np. przebywanie w samolotach i pociągach), przebywanie w ścisku: lękowi towarzyszą katastroficzne myśli, obawa przed śmiercią, napady paniki, rzadziej objawy somatyczne – wzrost ciśnienia tętniczego, przyśpieszenie tętna, hiperwentylacja, omdlenie.

Kontekst etiologiczny

Lęk ujawnia się w określonej sytuacji zewnętrznej, prawdopodobnie ma jednak tło wewnątrzpsychiczne, może być rozumiany jako uwarunkowana reakcja na sytuację zamknięcia (wcześniejsze doświadczenia lękowe), psychodynamicznie rozumiana jest jako wyraz intensyfikującego się konfliktu wewnątrzpsychicznego (id / superego) o znacznym nasileniu.

Leczenie

Psychoterapia psychodynamiczna, psychoterapia poznawczo-behawioralne (desensytyzacja lęku), w sytuacji wystąpienia napadu lęku doraźnie benzodiazepiny.

Pracujący w Poradni HarmonyMed specjaliści psychiatrzy prowadzą wnikliwą diagnozę i leczenie farmakologiczne (objawowe) fobii specyficznych i klaustrofobii.

Należy jednak pamiętać, iż najważniejszą metodą leczenia w wypadku tych schorzeń jest psychoterapia – zarówno psychodynamiczna jak i poznawczo-behawioralna. Daje ona perspektywę znaczącej i trwałej poprawy samopoczucia pacjentów lub nawet trwałego wyleczenia.

W Poradni HarmonyMed mamy wypracowany całościowy, zintegrowany model leczenia mieszanych fobii specyficznych. Więcej o nim przeczytasz tutaj.