Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (nerwica natręctw) cechują się występowaniem nawracających myśli natrętnych (obsesji) lub czynności przymusowych ( kompulsji).

Myśli natrętne to myśli, idee, impulsy lub wyobrażenia, powracające w sposób stereotypowy, przymusowe, niechciane, prawie zawsze o przykrej treści (agresywnej, seksualnej, obscenicznej).

Czynności przymusowe są rytualnymi, powtarzającymi się zachowaniami przeżywanymi przez pacjenta jako bezsensowne i męczące, ale jednocześnie niezbędne do wykonywania.

Zarówno myśli natrętne jak i czynności natrętne są doświadczane przez pacjenta jako mało sensowne, dysfunkcjonalne, niechciane ale własne (inaczej niż halucynacje). Pacjent ma poczucie braku logicznego wyjaśnienia pojawiających się myśli czy też wykonywanych czynności, ale nie jest w stanie oprzeć się tak silnej presji wewnątrzpsychicznej. Odczuciom tym bowiem towarzyszy napięcie emocjonalne, znaczący niepokój aż do bardzo nasilonego lęku, który zmniejsza się dopiero wykonaniu czynności natrętnej. 

Pacjent stara się początkowo przeciwstawiać myślom lub czynnościom natrętnym, ale próbie ich nie zrealizowania towarzyszy tak wysoki poziom lęku, że nie jest możliwym ich nie wykonywanie. Z czasem następuje swoista, dysfunkcjonalna adaptacja do objawów – pacjenci zaczynają układać niektóre swoje aktywności życiowe tak aby możliwym było wykonywanie skomplikowanych natrętnych, przymusowych rytuałów. W skrajnych przypadkach poziom nasilenia objawów kompulsywnych jest tak duży, iż de facto uniemożliwia normalne funkcjonowanie chorego.

Pamiętajmy – nie leczony zespół natręctw może prowadzić do inwalidyzacji pacjenta !

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne dzielimy:

• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą myśli obsesyjnych (obsesji)
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą z przewagą czynności natrętnych (rytuałów)
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mieszane

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą myśli obsesyjnych (obsesji)

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą myśli obsesyjnych mają podobny obraz kliniczny, zbliżoną dynamikę objawów, różnią się jednak samą treścią obsesji.

Pacjenci skarżą się na stale (lub prawie stale obecne) przymusowe myśli i impulsy, których istota jest niezgodna z ich przekonaniami, ich modelem funkcjonowania czy też ich systemem wartości.

Pamiętajmy – impulsy natrętne nie są nigdy przez pacjenta realizowane a myśli natrętne nie oddają jego prawdziwego charakteru ani realnych pragnień !

Natręctwom zawsze towarzyszy nasilony lęk i intensywne poczucie winy pacjenta. Obawy przed tym, iż może jednak dojść do realizacji natrętnych impulsów z kolei wywołują usilne próby zapobieżenia temu. To zaś z czasem może prowadzić do pojawienia się kompulsji i rozwinięcia się pełnego zespołu obsesyjno-kompulsywnego.

Najczęściej ujawniające się natręctwa myślowe dotyczą:

• natrętnych myśli dotyczących możliwych zagrożeń dotyczących samego pacjenta lub bliskich mu osób, stale przeżywanych przez pacjenta negatywnych scenariuszy jakiś potencjalnych zdarzeń losowych (np. wypadków, poważnych chorób, śmierci bliskich osób), rozważań na temat tego co już wcześniej złego mogło się stać z nim samym lub kimś bliskim.

• natrętnych myśli i impulsów aby zrobić coś co jest całkowicie niezgodnego z dotychczasowym wzorcem zachowania danej osoby – np. zachować się agresywnie wobec bliskich nam osób, w stosunku do których nie mamy złych zamiarów i o które szczególnie dbamy (np. dziecka), zachować się dziwacznie (np. pokazać język, zacząć śpiewać, powiedzieć coś wulgarnego w sytuacji oficjalnej), zaniedbać swoje podstawowe obowiązki życiowe lub zawodowe (np. opiekę nad małym dzieckiem, podstawowe zadania zawodowe).

• natrętnych, niechcianych, niezgodnych z czyimś światopoglądem myśli o charakterze bluźnierczym, obscenicznym lub wulgarnym; często nasilających się w miejscach czy okolicznościach, w których szczególnie są one nie na miejscu (np. w kościele, na jakimś publicznym spotkaniu); często też współistniejących z impulsami aby zrobić coś publicznie coś szczególnie kompromitującego (np. obnażyć się w miejscu publicznym, oddać mocz w obecności innych ludzi, znieważyć przedmiot kultu).

• natrętnej niepewności dotyczącej najczęściej podstawowych aktywności życiowych (np. tego czy drzwi zostały zamknięte, żelazko zostało wyłączone, kurki z wodą zostały zakręcone), tego co się wcześniej powiedziało lub zrobiło (rozważania czy coś komuś się powiedziało, czy się kogoś obraziło, zapomniało czegoś powiedzieć).

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą czynności obsesyjnych (kompulsji)

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą czynności obsesyjnych mają podobny obraz kliniczny, zbliżoną dynamikę objawów, różnią się jednak charakterem kompulsji.

Czynności natrętne (kompulsje) podobnie jak obsesje, są przez pacjenta przeżywane jako wyczerpujące, całkowicie bezsensowne, krępujące czy wręcz żenujące. Towarzyszy temu stała niepewność czy czynności te zostały przeprowadzone prawidłowo, zgodnie z narzuconą samemu sobie procedurą i czy były w pełni efektywne.

Niewykonanie czynności natrętnych generuje narastający lęk u pacjenta (aż do napadów paniki), niezdolność skupienia się innych aktywnościach życiowych a następstwie konieczność wykonania kompulsji z wzmożoną intensywnością. 

Najczęściej występujące czynności natrętne to:

• czynności związane z nadmierną dbałością o czystości i higienę: intensywne mycie (zwłaszcza rąk) czasami z dezynfekowaniem się, nawracające czyszczenie i mycie pomieszczeń, nieustanne mycie naczyń i sztućców (ze sprawdzaniem stanu ich czystości)

czynnościom tym zazwyczaj towarzyszy obsesyjny lęk przed brudem, nieczystością, zabrudzeniem siebie lub innych

• czynności związane z nadmierną potrzebą porządku i symetrii:

obsesyjna konieczność utrzymywania perfekcyjnego, nierealnego porządku, potrzeba utrzymania określonego układu przedmiotów w otoczeniu, obsesyjne uwielbienie (wręcz fetyszyzowanie) symetrii;

w efekcie konieczność nieustającego poprawiania, układania rzeczy, porządkowania pomieszczeń, dbania o symetryczność

• czynności związane z nadmierną potrzebą bezpieczeństwa będące odpowiedzią na natrętną niepewność:

natrętne sprawdzanie tego czy zamknięte są drzwi i okna, czy wyłączone przedmioty elektryczne (np. żelazko), czy dokręcone są kurki z wodą, czy zabezpieczone są cenne przedmioty (np. samochód

• czynności złożone, przypominające dziwaczne rytuały, które pacjent musi często wykonywać aby zredukować narastające napięciu emocjonalne;

w przekonaniu pacjenta rytuały te są niezbędne aby zapobiec groźbie katastrofalnych (prawie zawsze wysoce nieprawdopodobnych) zdarzeń losowych i ich strasznych konsekwencji

• czynności związane z przymusowym zbieraniem lub kolekcjonowaniem określonych przedmiotów:

obsesyjne wyszukiwanie, oglądania, sprawdzanie (autentyczności, parametrów technicznych), kupowanie, gromadzenie określonych przedmiotów; przekracza to granice standardowego kolekcjonerstwa

Zaburzeniom obsesyjno-kompulsywnym często towarzyszą inne dodatkowe objawy nerwicowe: fobie specyficzne, fobia społeczna, agorafobia z lękiem napadowym, lęk uogólniony, depersonalizacja, derealizacja czy też neurastenia (jako wyraz wyczerpania natręctwami).

Stosunkowo często wraz z nerwica natręctw współistnieje depresja o różnym stopniu nasilenia, Należy bowiem pamiętać, iż nerwica natręctw może być dla pacjenta źródłem olbrzymiego cierpienia oraz bardzo poważnie upośledzić jego funkcjonowanie w domu, pracy, szkole czy innych aktywnościach społecznych. W odpowiedzi na to dochodzi do obniżenia nastroju, zaniżenia oceny samego siebie, rozwoju poczucia bezradności i beznadziejności, myśl rezygnacyjnych i samobójczych.

Pracujący w Poradni HarmonyMed specjaliści psychiatrzy prowadzą wnikliwą diagnozę i leczenie farmakologiczne (objawowe) zaspół natręctw.

Należy jednak pamiętać, iż najważniejszą metodą leczenia w wypadku tych schorzeń jest psychoterapia – zarówno psychodynamiczna jak i poznawczo-behawioralna. Daje ona perspektywę znaczącej i trwałej poprawy samopoczucia pacjentów lub nawet trwałego wyleczenia.

Nasz zespół psychoterapeutów leczy pacjentów z nerwicą natręctw prowadząc zarówno krótkoterminową psychoterapię objawową jak i długoterminową psychoterapię przyczynową.