Zaburzenia hipochondryczne i dysmorfofobia należą do grupy zaburzeń psychicznych, których istotą jest poważne zniekształcenie zdolności do adekwatnej oceny poznawczej rzeczywistości.  W obu tych schorzeniach obszarem, który poddany jest zniekształceniom poznawczym jest cielesność  pacjenta – (nie)funkcjonalność jego organów i narządów, stan zdrowia, wygląd zewnętrzny, domniemane defekty cielesne oraz nieadekwatnie reflektowane zasadnicze wady urody. W przekonaniu pacjentów funkcje somatyczne są istotnie zaburzone, cierpią oni na jakieś poważne schorzenia, cechują się oni skrajną szpetotą i powszechnie dostrzegalnymi zniekształceniami wyglądu. Emocjonalnie zawsze towarzyszy temu niepokój, lęk, smutek, poczucie gorszości, wzmożona drażliwość.

Zaburzenia hipochondryczne

Zaburzenia hipochondryczne polegają na przewlekłym, uporczywym przekonaniu pacjenta o występowaniu u niego co najmniej jednej poważnej choroby somatycznej, która wedle jego przekonania niesie za sobą cały szereg niekorzystnych dlań konsekwencji.

Osoba cierpiąca na zaburzenia hipochondryczne zazwyczaj skarży się na różnorakie objawy związane chorobą, która w przekonaniu pacjenta jest źródłem jego dysfunkcji. Objawy zgłaszane przez pacjenta często nie mają charakteru nieprawidłowego, patologicznego, ale są taki sposób przez niego przeżywane. Pacjent nie akceptuje opinii lekarzy nie potwierdzających występowanie jego schorzenia, ignoruje wyniki badań diagnostycznych, próbuje wielokrotnie powtarzać konsultacje lekarskie.

Czasami pacjent, po ostatecznym wykluczeniu domniemanej choroby przez lekarza, może próbować zmieniać swoje rozpoznanie na inne podczas kolejnych wizyt lekarskich, albo odnajdywać u siebie kolejne objawy będące (w jego przekonaniu) dowodem choroby u niego występującej.

W skrajnych okolicznościach pacjent symuluje objawy (opisuje ale nie wywołuje jak w Zespole Münchhausena) po to aby wymusić na lekarzach skierowanie na badania diagnostyczne, które w jego przekonaniu potwierdzą domniemane rozpoznanie chorobowe.

Zazwyczaj pacjenci chorujący na zaburzenia hipochondryczne odwiedzają wielu lekarzy różnych specjalności koncentrując swoją uwagę życiową na byciu chorym, diagnozowanym i leczony. Często chorzy ci nie przyjmują propozycji niezbędnej konsultacji psychiatrycznej – mogą się wręcz czuć urażeni supozycjami jakoby ich dolegliwości miały tło emocjonalne. Jest to o tyle niekorzystne, gdyż jedynie sensownie prowadzone leczenie specjalistyczne (zintegrowane oddziaływania psychoterapeutyczne wsparte farmakoterapią) mogą przynieść pozytywne efekty lecznicze.

Dysmorfofobia

Cielesne zaburzenie dysmorficzne (Body Dysmorphic Disorder, BDD) dawniej znane jako dysmorfofobia– zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się występowaniem ciągłych obaw związanych z przekonaniem o nieestetycznym wyglądzie lub budowie ciała.

Zdecydowanie częściej rozpoznajemy dysmorfofobię u kobiet, choć w ostatnich latach gwałtownie rośnie również liczba mężczyzn cierpiących na to schorzenie.

Skala nasilenia, intensywność samych objawów dysmorfobicznych może być bardzo różna – istotnym jest to, że zawsze obecne są silne i nieadekwatne przekonania pacjenta jakiś defektach jego ciała i brakach urody. Towarzyszy temu poczucie dyskomfortu, wzmożony niepokój, lęk przed oceną, ksobność, drażliwość, obniżony nastrój.

Na najniższym poziomie objawowym możemy mówić o prawie niedostrzegalnym dla otoczenia, ale wyraźnie obecnym, nadmiarowym (i nieadekwatnym w samym przeżywaniu pacjenta) zaangażowaniu pacjenta w dbałość urodę i ciało. Czasami zbyt często odwiedza on salony kosmetyczne, zbyt wiele czasu poświęca na pielęgnowanie ciała, stale nie jest zadowolony w swojego wyglądu.

Przy większym nasileniu objawów obraz kliniczny staje się bardziej wyrazisty i charakterystyczny. U pacjenta poza nadmiernym zaabsorbowaniem wyglądem ujawniają się specyficzne wzorce behawioralne.  Zazwyczaj to wielokrotnie powtarzane te same zachowania takie jak np. ciągłe przeglądanie się w lustrze, zbyt częste poprawianie makijażu, opresyjne czyszczenie skóry, usuwanie wągrów, nieustanne mycie się. Pacjent skarży się też natrętne myśli, których treścią są przykre dla niego przekonania dotyczące deficytów urody, poczucia bycia brzydkim (czy też wręcz odrażającym) dla otoczenia, nieustanne porównywanie swojego wyglądu z innymi ludźmi. Czasami szuka on potwierdzenia obaw dotyczących swojego wyglądu u innych osób, nieustanie wraca do tych samych problemów. W końcu staje się irytujący, trudny do zniesienie dla osób z najbliższego otoczenia zamęczanych ciągłymi wątpliwościami pacjenta co do jego wyglądu i urody.

Przy skrajnym nasileniu objawów zaabsorbowanie wyimaginowanym (lub rzeczywistym, niewielkim) defektem urody jest powodem ogromnego cierpienia pacjenta. Staje się to też przyczyną znaczącego zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym oraz w życiu osobistym i zawodowym pacjenta. Chorzy z bardzo dużym nasileniem objawów dysmorfofobicznych unikają jakichkolwiek kontaktów z ludźmi, czasami w ogóle nie wychodzą z domu, nie są też w stanie kontynuować pracy zawodowej.  Poważnym ryzykiem jest też nadmierna gotowość do poddawania się niepotrzebnym, wręcz szkodliwym zabiegom upiększającym (w tym operacjom plastycznym).  

W obu zespołach – zaburzeniach hipochondrycznych i dysmorfofobii niezbędnym jest przeprowadzenie wnikliwej, całościowej diagnozy a następnie podjęcie leczenia skojarzonego.

W Poradni HarmonyMed  zaczynamy postępowanie kliniczne od przeprowadzenia diagnozy psychiatrycznej oraz pełnej diagnozy u psychologa klinicznego. Ważnym elementem jest też wykonanie testów psychologicznych tak aby mieć jasność co do podłoża osobowościowego tych zaburzeń.

W następnym etapie wdrażane jest leczenie – psychoterapia poznawczo-behawioralna (przy nieco mniejszym nasileniu objawów i mniejszych deficytach osobowościowych) lub długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna.

Pacjent stale też pozostaje pod kontrolą psychiatryczną tak aby móc adekwatnie reagować na potencjalne kryzysy emocjonalne i zmniejszać ryzyko załamania samopoczucia.