Zaburzenia lękowe należą do zaburzeń psychicznych, których dominującym  jest lęk. Lęk być doświadczany w różnorakiej postaci objawowej, również skala jego nasilenia jest zróżnicowana – od stale utrzymującego się niepokoju czy też napięcia emocjonalnego do stanów paniki.

Kontekst wystąpienia objawów lękowych w tych zazwyczaj nie jest związany z ekspozycją na konkretne bodźce sytuacyjne.

Rozumienie psychodynamiczne zakłada, iż doświadczany przez pacjenta lęk jest wyrazem nieuświadomionego, uwewnętrznionego konfliktu intrapsychicznego. Przyczyną takowego konfliktu mogą być napięcia:

• pomiędzy obszarem potrzeb popędowych (id) a zintrojekowanym obszarem norm i standardów społecznych (superego)
• pomiędzy obszarem potrzeb popędowych (id) a wymogami rzeczywistości (ego)
• pomiędzy sprzecznymi potrzebami popędowymi

Rozumienie kognitywno-behawioralne zakłada, iż lęk jest wyrazem nadmiernej generalizacji doświadczanych wcześniej bodźców lękotwórczych, co w następstwie modyfikuje oceną poznawczo-emocjonalną rzeczywistości oraz uwewnętrznione schematy kognitywne. Później poprzez mechanizm „błędnego koła lęku” następuje stałe wzmacnianie dysfunkcjonalnych wzorców behawioralnych (np. poprzez lękowe unikanie określonych miejsc i sytuacji) i towarzyszących im nieadaptywnych schematów poznawczo-emocjonalnych.

Zespół lęku napadowego i agorafobia czasami rozwijają się na bazie nieprawidłowych struktur osobowościowych. Mogą być one klinicznym powikłaniem w osobowości zależnej, histrionicznej oraz narcystycznej. Szczególnie często pojawiają się one u osób z rozpoznaną osobowością  borderline, współistnieją wówczas z chwiejnością afektywną i nadmierną impulsywnością.

Zespół lęku napadowego (napady paniki)

Obraz kliniczny

Niezwykle intensywnie przeżywany lęk (o cechach paniki) pojawiający się w różnych, niespecyficznych sytuacjach (nie można ich przewidzieć). Towarzyszy mu uczucie skrajnego zagrożenia – wrażenie, że zaraz się umrze, całkowicie straci kontrolę czy panowanie nad sobą. Powszechne podczas napadów lęku są – kołatania serca, ból w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy, pocenie się, uderzenia gorąca, poczucie utraty realności otaczającego świata (derealizacja) oraz samego siebie (depersonalizacja).

Intensywność oraz częstotliwość napadów paniki jest uwarunkowana osobniczo, zazwyczaj wraz z postępem choroby rośnie nasilenie objawów napadowych. W skrajnych przypadkach dochodzi do inwalidyzacji pacjenta i skrajnego ograniczenia aktywności życiowej

Kontekst etiologiczny

Lęk ujawnia się niezależnie od sytuacji zewnętrznej, tło wewnątrzpsychiczne, psychodynamicznie napad lęku rozumiany jako objawowy wyraz intensyfikującego się konfliktu wewnątrzpsychicznego (id / superego) o znacznym nasileniu, w rozumieniu behawioralno-kognitywnym napady lęku mogą być wyrazem nadmiernej generalizacji lęku doświadczonego w jakiejś pierwotnie neutralnej emocjonalnie sytuacji.

Napady lęku panicznego zazwyczaj zawiązane są z współistniejącą agorafobią, rzadziej innymi zespołami psychogennymi (np. depresją), należy je różnicować od intensywnych stanów lęku mogących być powikłaniem niektórych chorób somatycznych (np. napadów hipoglikemii w przebiegu cukrzycy) oraz następstwem zażywania niektórych substancji psychoaktywnych.

Leczenie krótkoterminowe (objawowe)

Psychoterapia kognitywno-behawioralna: bardzo efektywna, często w pełni wystarczająca forma psychoterapii; praca z objawem, modyfikacja poznawcza, ekspozycja / desensytyzacja,  wyuczenie technik relaksacyjnych, skuteczna praca nad radzeniem sobie z lękiem antycypacyjnym

Farmakoterapia: leki przeciwlękowe z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI), rzadziej inne leki przeciwdepresyjne (klomipramina), zazwyczaj zadawalający efekt terapeutyczny

W sytuacji znaczącego nasilenia objawów (wystąpienia napadu lęku) możemy doraźnie zastosować benzodiazepiny (aby przerwać napad lęku), stosowanie benzodiazepin powinno zawsze przebiegać pod kontrolą lekarza, gdyż należą one do leków uzależniających

Leczenie długoterminowe (przyczynowe)

Psychoterapia psychodynamiczna długoterminowa: najbardziej efektywna w wymiarze przyczynowym, wymagająca jednak dużego zaangażowania pacjenta, zazwyczaj od 1 do spotkań tygodniowo, rzadziej (w wypadku psychoterapii psychoanalitycznej) nie mniej niż 3 spotkania tygodniowo; efektywne leczenie przyczynowe pozwalające na zrozumienie intrapsychicznych przyczyn napadów lęku i ich skuteczną modyfikację.

Farmakoterapia: leki przeciwlękowe z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) jako element wsparcia psychoterapii, skutecznie obniżają one poziom lęku i ryzyko wystąpienia napadów lęku. Przy zadawalającej efektywności psychoterapii zazwyczaj po jakimś czasie wycofujemy się z leczenia.

 

Agorafobia

Obraz kliniczny

Intensywnie doświadczany lęk w następujących sytuacjach – przebywanie w miejscach publicznych, bycie na otwartej przestrzeni, przebywanie w tłumie, oddalenie się od domu, podróżowanie samemu; lękowi zazwyczaj towarzyszą ataki paniki. W  następstwie tych objawów unikanie miejsc wywołujących lęk, ograniczenie samodzielności pacjenta, postępująca inwalidyzacja chorego.

Kontekst etiologiczny

W obrazie agorafobii wystąpienie lęku związane jest początkowo z bardziej zdefiniowanym bodźcem lękowym np. przebywaniem w tłumie czy na otwartej przestrzeni. Stopniowo jednak następuje postępująca generalizacja bodźca, źródłem leku staje się prawie każda sytuacja związana w koniecznością ekspozycji innej niż przebywanie w bezpiecznej przestrzeni (np. w domu). Prawie zawsze w takowych sytuacjach lęk przybiera wówczas nasilenie napadów paniki.

Lęk ujawnia się niezależnie od sytuacji zewnętrznej, tło wewnątrzpsychiczne, psychodynamicznie rozumiany jako objawowy  wyraz intensyfikującego się konfliktu wewnątrzpsychicznego (id / superego) o znacznym nasileniu, często współistniejące dysfunkcje osobowościowe: osobowość lękowa, osobowość unikająca, osobowość anakastyczna.

Leczenie krótkoterminowe

Cel: poprawa samopoczucia, wycofanie objawów

Psychoterapia kognitywno-behawioralna wsparta farmakoterapią: psychoterapia CBT jest bardzo efektywnym narzędziem pomagającym w zmniejszeniu nasilenia objawów lękowych

W sytuacji znaczącego nasilenia objawów leki przeciwlękowe (z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, SSRI), w sytuacji wystąpienia napadu lęku należy włączyć doraźnie benzodiazepiny pamiętając jednak o potencjalnym ryzyku rozwoju zależności od tych leków

Leczenie długoterminowe, przyczynowe

Psychoterapia psychodynamiczna: najważniejszy element w leczeniu agorafobii; efektywne leczenie przyczynowe pozwalające na zrozumienie intrapsychicznych przyczyn agorafobii i ich skuteczną modyfikację.

Jedynie w okresach zasadniczego nasilenia się objawów agorafobii (zazwyczaj w pierwszym etapie leczenia) wskazana będzie farmakoterapia mająca na celu całościowe obniżenie poziomu lęku (leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI).

Pracujący w Poradni HarmonyMed specjaliści psychiatrzy prowadzą wnikliwą diagnozę i leczenie farmakologiczne (objawowe) zaburzeń lękowych napadowych i agorafobii.

Należy jednak pamiętać, iż najważniejszą metodą leczenia w wypadku tych schorzeń jest psychoterapia – zarówno psychodynamiczna jak i poznawczo-behawioralna. Daje ona perspektywę znaczącej i trwałej poprawy samopoczucia pacjentów lub nawet trwałego wyleczenia.

Nasz zespół psychoterapeutów leczy osoby z lękiem napadowym i agorafobią prowadząc zarówno krótkoterminową psychoterapię objawową jak i długoterminową psychoterapię przyczynową.

W Poradni HarmonyMed mamy też wypracowany całościowy, zintegrowany model leczenia zaburzeń lękowych napadowych i agorafobii. Więcej o nim przeczytasz tutaj.