Depresja reaktywna

Zespoły depresyjne uwarunkowane czynnikami reaktywnymi

Zespoły depresyjne uwarunkowane czynnikami reaktywnymi tworzą grupę zaburzeń, których etiologia związana jest głównie z wpływami środowiskowymi. Opisywane są one czasami jako depresja egzogenna lub depresja nerwicowa, choć nazwy te nie wydają się zbyt precyzyjne.

Wystąpienie epizodu depresji o charakterze reaktywnym jest związane doświadczeniem przez pacjenta sytuacji emocjonalnie trudnej, czasami traumatycznej, prawie zawsze przeżywanej jako źródło znaczącego stresu psychicznego.

Zazwyczaj są to sytuacje związane z jakąś stratą – śmiercią bliskich osób, rozwodem czy poważnym konfliktem w rodzinie, porzuceniem przez bliską osobę, ciężką chorobą i utratą zdrowia, utratą pracy i bezrobociem, poważnymi stratami materialnymi czy stratą statusu i władzy. Czasami powody ujawnienia się depresji reaktywnej mogą być niezrozumiałe dla otoczenia bo wiążą się stratami ważnymi personalnie dla pacjenta np. z utratą urody, ukochanego zwierzęcia, różnego typu dóbr.

Kolejnym czynnikiem mogącym wywoływać ujawnienie się reaktywnych objawów depresyjnych są inne trudne psychologicznie sytuacje – przeciążenie pracą, nowe obowiązki (zarówno zawodowe jak i życiowe np. urodzenie dziecka), napięcia w relacjach z znaczącymi ludźmi, wyjazd z domu rodzinnego, nadmierne oczekiwania wobec pacjenta.

Przebieg depresji reaktywnej jest zazwyczaj nieco lżejszy niż depresji endogennej aczkolwiek w pewnych szczególnie niekorzystnych sytuacjach objawy mogą się zasadniczo nasilać. Dzieje się tak wtedy, gdy czynniki zewnętrzne będące źródłem problemów nie ustępują a pacjent nie jest w stanie skorzystać z profesjonalnej pomocy zewnętrznej.

W objawach dominuje obniżenie nastroju lub chwiejność nastroju, czasami płaczliwość, niepokój, drażliwość, lęk, spadek chęci do działania, niezdolność do odczuwania przyjemności, pogorszenie jakości snu. Nasilenie objawów jest różne, zazwyczaj nie ma typowego dla depresji endogennej dobowego rozkładu samopoczucie (złe rano, poprawa w ciągu dnia i dobre wieczorem), dostrzegalne jest są za  to pewne wahania nastroju zależne od zmian w sytuacji życiowej pacjenta (też inaczej niż w depresji endogennej).

Depresja reaktywna ma zazwyczaj przebieg mniej ciężki od depresji endogennej, również czas jej trwania bywa stosunkowo krótki. Oczywiście zależy to w dużej mierze od czynników ją wywołujących – ich ustąpienie albo adaptacja pacjenta do nowych warunków życiowych (np. utraty statusu czy rozpadu związku) zazwyczaj zmniejsza zasadniczo na silenie objawów depresyjnych. Jeśli objawy depresji reaktywnej zaczynają się przedłużać powinniśmy rozważać zmianę rozpoznania albo w kierunku zaburzeń afektywnych na tle endogennym albo depresji związanej z załamaniem struktury osobowościowej.

Szczególną postacią depresji reaktywnej jest tzw. żałoba złożona albo traumatyczna, która możemy rozpoznać, gdy utrata osoby bliskiej związana była  jakimś wydarzeniem gwałtownym (wypadkiem, morderstwem, wojną). Nakładają się wówczas objawy depresyjne i typowe dla zaburzeń potraumatycznych.