Zaburzenia afektywne to grupa zaburzeń psychicznych, których głównym objawem chorobowe zmiany nastroju.

Zmiany te mogą obejmować dysfunkcjonalne obniżenie nastroju, podwyższenie nastroju lub nadmierną chwiejność afektywną. 

Zmianom nastroju towarzyszą inne objawy kliniczne – obniżenie lub podwyższenie napędu psychomotorycznego, zaburzenia snu i łaknienia, dysfunkcje seksualne, nieprawidłowy układ rytmu dobowego, zaburzenia funkcji poznawczych, mnestycznych i uwagi oraz cały szereg innych.

Zaburzenia afektywne możemy podzielić na:

• Przebiegające z stanami zarówno obniżonego jak i podwyższonego nastroju: cyklotymia oraz choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD nawracające epizody depresji i manii lub hipomanii)
• Przebiegające ze stanami jedynie obniżonego nastroju: dystymia, epizod depresji, choroba afektywna jednobiegunowa (CHAJ, nawracające epizody depresji)

Zaburzenia afektywne mogą mieć też różną dynamikę objawową:

• Przebieg epizodyczny, zróżnicowany czasowo (od bardzo krótkiego do wielomiesięcznego , z umiarkowanym lub dużym nasileniem objawów: epizod depresji, epizod hipomanii, epizod manii, epizod mieszany
• Przebieg przewlekły, uporczywy, z umiarkowanym nasileniem objawów klinicznych: cyklotymia (przewlekła chwiejność nastroju) oraz dystymia (przewlekłe obniżenia nastroju)
• Przebieg przewlekły, nawracający, z dużym nasileniem objawów klinicznych: choroba afektywna jednobiegunowa (ChAJ, nawracające epizody depresji), choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, nawracające epizody depresji i manii lub hipomanii)

Depresja została omówiona tutaj.

Dystymia została omówiona tutaj

Choroba afektywna jednobiegunowa została omówiona tutaj.

Cyklotymia

Cyklotymia to zaburzenie afektywne  polegające na utrzymujących się stale wahaniach nastroju i aktywności w postaci łagodnych epizodów subdepresji i hipomanii, które występują zamiennie zwykle bez związku z wydarzeniami życiowymi. Skala nasilenia objawów zazwyczaj nie skłania do podejmowania leczenia choć zmienność nastroju jest dostrzegana zarówno przez chorującego jak i jego najbliższe otoczenie. Problematyczna cyklotymia staje się w sytuacji bądź to znaczącego nasilenia objawów (zwłaszcza chwiejności nastroju, drażliwości, niepokoju, zmienności decyzyjnej) z towarzyszącym im pogorszeniem funkcjonowania w ważnych rolach życiowych.

Cyklotymia jest co prawda uwarunkowana konstytucjonalnie (genetycznie), ale wpływ na nasilenie się jej objawów mają również znaczące, negatywne doświadczania życiowe, zwłaszcza przeciążenie przewlekłym stresem (lub też doświadczenie silnego, nagłego stresu). W takich okolicznościach nasilenie objawów cyklotymicznych może być znacznie większe, czasami ujawniają się wówczas pełnoobjawowe zespoły depresyjne lub maniakalne.

Leczenie cyklotymii wymaga zwrócenia uwagi na ryzyko wystąpienia pełnoobjawowej depresji lub manii. Oznacza to, iż bardzo ostrożnie wprowadza się antydepresanty – zbyt ofensywne leczenie tymi lekami może bowiem doprowadzić do ujawnienia się objawów nadmiernie wzmożonego samopoczucia. W sytuacji zaostrzenia objawowego wskazane jest rozważenie włączenia leków normotymicznych – stabilizatorów afektu.

Kluczowym aspektem postępowania klinicznego w leczeniu cyklotymii jest utrzymanie równowagi emocjonalnej chorego. Ważnym jest wyuczenia go technik samokontroli nastroju i identyfikowania niepokojących zmian w stanie psychicznym (wzmożenia lub obniżenia nastroju).

 

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD)

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), określana także jako zaburzenia afektywne dwubiegunowe (w przeszłości nazywana chorobą lub psychozą maniakalno-depresyjną czy cyklofrenią), charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji, manii, hipomanii lub epizodów mieszanych. Pomiędzy tymi epizodami zwykle występują okresy remisji czyli całkowitego braku objawów lub utrzymywania się nielicznych objawów o niewielkim nasileniu.

Choroba afektywna dwubiegunowa rozpoczyna się najczęściej w młodym wieku, (tzw. wczesna dorosłość przed 35 rokiem życia) od początku wysoce niekorzystnie wpływając na jakość funkcjonowania chorych. W połączeniu z bardzo dużą nawrotowością objawów sytuacja to przyczynia się do poważnych, negatywnych konsekwencji we wszystkich aspektach życia chorego.

Następuje stopniowa dezorganizacja funkcjonowania społecznego oraz rodzinnego pacjenta, zwłaszcza gdy poziom wsparcia osób drugich nie jest w pełni wystarczający. Czasami CHAD utrudnia czy wręcz uniemożliwia dokończenie edukacji, zdobycie pełnego wykształcenia, realizację potencjału intelektualnego pacjenta. 

Choroba afektywna dwubiegunowa istotnie pogarsza również funkcjonowanie w obszarze zawodowym, jest bowiem drugą co do częstości przyczyną niezdolności do pracy z powodów psychiatrycznych. W następstwie tego kondycja ekonomiczna osób chorujących na CHAD systematycznie się degraduje co może też ograniczać możliwości do podejmowania właściwego leczenia.

Mania

Mania (epizod maniakalny) charakteryzuje się wzmożonym nastrojem, podwyższonym napędem psychomotorycznym oraz zwiększoną aktywnością psychiczną.

Kluczowe objawy manii to też: nadmierna ekspansywność, niepokój, drażliwość, impulsywność, zawyżona samoocena (bardzo wysokie poczucie własnej wartości), euforyczność, beztroska, gonitwa myśli, wielomówność, wielowątkowość, brak zdolności do skupienia się na jednej czynności.

Do kluczowych objawów epizodu maniakalnego należą też nieprawidłowości w zakresie rytmów biologicznych:

– znacznie mniejsza potrzeba snu; skrócenie snu; spłycenie snu; sen przerywany; aż do pełnej bezsenności

– przesunięcia w zakresie wzorca aktywności życiowej: intensyfikacja aktywności w godzinach późnowieczornych i nocnych; przesunięcie pory wstawania na godziny popołudniowe; rzadziej wczesnoranne budzenie się z podejmowaniem aktywności w godzinach wczesnorannych

– zmniejszenie (rzadziej  drastyczne zwiększenie) łaknienia

– zwiększenie popędu seksualnego, podejmowanie nieprzemyślanych aktywności seksualnych, zachowania wulgarne i nieobyczajne (nie zgodne z wcześniejszym modelem behawioralnym)  

Osoby cierpiące na epizody manii mają zasadniczo utrudnione funkcjonowanie społeczne, rodzinne i zawodowe. Powtarzające się epizody maniakalne prowadzą do stopniowego zaniedbywania obowiązków zawodowych, mogą być przyczyną utraty pracy oraz poważnych problemów finansowych.

Pracujący w Poradni HarmonyMed specjaliści psychiatrzy prowadzą wnikliwą diagnozę i leczenie farmakologiczne (objawowe) cyklotymii oraz choroby afektywnej dwubiegunowej .

Ważną metodą leczenia w wypadku tych schorzeń jest psychoterapia – raczej poznawczo-behawioralna, w wypadku cyklotymii również  psychodynamiczna. Daje ona perspektywę znaczącej i trwałej poprawy samopoczucia pacjentów oraz wyuczenia się adekwatnych metod radzenia sobie z nawracającymi epizodami zachorowań.