Zaburzenia nerwicowe w tym zespół lęku uogólnionego (Generalized Anxiety Disorder, GAD) oraz inne zaburzenia lękowe należą do zaburzeń psychicznych, których dominującym objawem jest lęk.

Stan takowy może być doświadczany przez pacjenta poprzez zróżnicowane reprezentacje objawowe – strach, niepokój, napięcie emocjonalne, drażliwość, wysyconą lękiem chwiejność afektywną czy też panikę.

Skala intensywności objawów może być również bardzo zróżnicowana – od stale utrzymującego się, dyskretnego napięcia emocjonalnego, poprzez stany intensywnego niepokoju aż do napadów skrajnie nasilonej paniki.

W pierwszym etapie choroby nasilenie dolegliwości często nie jest aż tak bardzo znaczące, pacjent odczuwa jednak prawie stały dyskomfort psychiczny. Wpływa to niekorzystnie na jego funkcjonowanie, ogranicza jego aktywność życiową, redukuje kontakty interpersonalne.  

Kontekst wystąpienia objawów lękowych (w zaburzeniach lękowych uogólnionych) zazwyczaj nie jest związany z ekspozycją na konkretne bodźce sytuacyjne. Czasami jednak pacjenci relacjonują, iż objawy nerwicowe nasilają się określonym kontekście środowiskowym (np. w pracy, podczas wyjazdów)

Rozumienie psychodynamiczne etiologii zaburzeń nerwicowych zakłada, iż doświadczany przez pacjenta lęk jest wyrazem nieuświadomionego, uwewnętrznionego konfliktu intrapsychicznego. Przyczyną takowego konfliktu mogą być napięcia:

• pomiędzy obszarem potrzeb popędowych (id) a zintrojekowanym obszarem norm i standardów społecznych (superego)
• pomiędzy obszarem potrzeb popędowych (id) a wymogami rzeczywistości (ego)
• pomiędzy sprzecznymi potrzebami popędowymi

Rozumienie kognitywno-behawioralne etiologii zaburzeń nerwicowych zakłada, iż lęk jest wyrazem nadmiernej generalizacji doświadczanych wcześniej bodźców lękotwórczych, co w następstwie modyfikuje oceną poznawczo-emocjonalną rzeczywistości oraz uwewnętrznione schematy kognitywne. Później poprzez mechanizm „błędnego koła lęku” następuje stałe wzmacnianie dysfunkcjonalnych wzorców behawioralnych (np. poprzez lękowe unikanie określonych miejsc i sytuacji) i towarzyszących im nieadaptywnych schematów poznawczo-emocjonalnych.

Zespół lęku uogólnionego

Obraz kliniczny: umiarkowanie nasilony, ale uporczywy, stale doświadczany lęk (zwany również lękiem wolnopłynącym). Towarzyszą mu objawy wzmożonego niepokoju, drażliwości, zamartwianie się, nerwowość, niemożność zrelaksowania się, niepokój ruchowy, pocenie się, szybkie bicie serca, zawroty głowy, suchość w ustach, drżenia ciała.

Często współistniejące: pogorszenie jakości snu (spłycenie snu, trudności z zasypianiem, lęki nocne), pogorszenia łaknienia, skargi na uczucie nadmiernego zmęczenia, apatia.

Czasami pacjent zgłasza trudności w koncentracji uwagi, pogorszenie (subiektywnie odczuwane) funkcji poznawczych, spadek energii życiowej, anhedonię.

Stopniowe pogorszenie poziomu funkcjonowania pacjenta, spadek aktywności życiowej, ograniczanie aktywności społecznej. Ograniczenie kontaktów interpersonalnych, zmniejszenie dynamiki zawodowej. Przy dużym nasileniu objawów stopniowa inwalidyzacja chorego wraz z zrostem zależności od osób drugich.                             

 

Kontekst etiologiczny

Lęk ujawnia się niezależnie od sytuacji zewnętrznej, tło wewnątrzpsychiczne, psychodynamicznie rozumiany jako wyraz przewlekłego konfliktu popędowego o umiarkowanym nasileniu. Ważna jest diagnoza różnicowa: wykluczenie depresji (maski lękowej), dystymii oraz neurastenii (jako wyrazu przeciążenia dystresem). Ważna jest również ocena czy wystąpienie lęku uogólnionego jest powikłaniem niektórych chorób somatycznych (np. niedoczynności tarczycy).

Zespół lęku uogólnionego często rozwija się się na bazie nieprawidłowych struktur osobowościowych. Mogą być one klinicznym powikłaniem w osobowości zależnej, anankastycznej oraz paranoicznej. Szczególnie często pojawiają się one u osób z rozpoznaną unikającą, współistnieją one wtedy z objawami dystymii.

Leczenie

Psychoterapia psychodynamiczna: bazowa forma leczenia lęku uogólnionego; jako jedyna metoda leczenia daje nadzieję na trwałe usunięcie objawów chorobowych; najbardziej efektywna w wymiarze przyczynowym, wymagająca jednak dużego zaangażowania pacjenta, zazwyczaj od 1 do spotkań tygodniowo, rzadziej (w wypadku psychoterapii psychoanalitycznej) nie mniej niż 3 spotkania tygodniowo; efektywne leczenie przyczynowe pozwalające na zrozumienie intrapsychicznych przyczyn napadów lęku i ich skuteczną modyfikację.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna: leczenie objawowe, nieco mniej efektywne niż w leczeniu lęku napadowego (ze względu na brak jednoznacznie umiejscowionej dynamiki objawów)

W sytuacji znaczącego nasilenia objawów: leki przeciwlękowe z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), inne leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe (np. tianeptyna, opipramol, trazodon, doksepina), niektóre neuroleptyki w małych dawkach (chloprotyksen, sulpiryd),  buspiron; unikamy stosowania benzodiazepin !

Mieszane zaburzenia lękowe

Obraz kliniczny: zróżnicowane objawy lękowe z przewagą umiarkowanie nasilonego często doświadczanego lęku (zwanego również lękiem wolnopłynącym), stosunkowo często współistniejąca agorafobia o umiarkowanym nasileniu

Okresowo nieco inna symptomatologia (współistniejące inne objawy nerwicowe): objawy fobijne, napady lęku, lęk społeczny, somatyzacje z lękiem, rzadziej natręctwa myślowe i obsesje

Często współistniejące: pogorszenie jakości snu (spłycenie snu, trudności z zasypianiem, lęki nocne), pogorszenia łaknienia, skargi na uczucie nadmiernego zmęczenia, apatia.

Leczenie

Psychoterapia psychodynamiczna: bazowa forma leczenia mieszanych zaburzeń lękowych; jako jedyna metoda leczenia daje nadzieję na trwałe usunięcie objawów chorobowych; najbardziej efektywna w wymiarze przyczynowym, wymagająca jednak dużego zaangażowania pacjenta, zazwyczaj od 1 do spotkań tygodniowo, rzadziej (w wypadku psychoterapii psychoanalitycznej) nie mniej niż 3 spotkania tygodniowo; efektywne leczenie przyczynowe pozwalające na zrozumienie intrapsychicznych przyczyn napadów lęku i ich skuteczną modyfikację.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna: leczenie objawowe, nieco mniej efektywne niż w leczeniu lęku napadowego (ze względu na brak jednoznacznie umiejscowionej dynamiki objawów)

W sytuacji znaczącego nasilenia objawów: leki przeciwlękowe z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), inne leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe (np. tianeptyna, opipramol, trazodon, doksepina), niektóre neuroleptyki w małych dawkach (chloprotyksen, sulpiryd),  buspiron; unikamy stosowania benzodiazepin !

Pracujący w Poradni HarmonyMed specjaliści psychiatrzy prowadzą wnikliwą diagnozę i leczenie farmakologiczne (objawowe) zaburzeń lękowych uogólnionych i mieszanych.

Należy jednak pamiętać, iż najważniejszą metodą leczenia w wypadku tych schorzeń jest psychoterapia – zarówno psychodynamiczna jak i poznawczo-behawioralna. Daje ona perspektywę znaczącej i trwałej poprawy samopoczucia pacjentów lub nawet trwałego wyleczenia. Nasz zespół psychoterapeutów leczy osoby z zaburzeniami lękowymi uogólnionymi i mieszanymi.

W Poradni HarmonyMed mamy też wypracowany całościowy, zintegrowany model leczenia mieszanych zaburzeń lękowych uogólnionych i mieszanych. Więcej o nim przeczytasz tutaj.